Yazar: Sedef Hilal AKPINAR
Yunanca da uyku anlamına gelen ‘narke’ sözcüğünden köken almıştır.
Narkotik, uyuşturucu yada hissizleştirici özelliği olan uykuya yol açan madde demektir.
Narkotik kelimesini günlük pratiğimizde opioid ve türevleri için kullanmaktayız.
Saf opium ,afyon bitkisinin olgunlaşmamış çiçeğindeki tohumların özünden oluşturulan bir alkoloid karışımıdır.
Doğal opioidler : kodein, morfin
Yarı sentetik opioidler : eroin(diamorfin) , hidromorfin, oksikodon
Sentetik opioidler : petidin, fentanil, metadon, meperidin ,tramazol
OPİOİDLERİN ÖNEMİ NEDİR?
Opioidler ağrıyı ve öforiyi gidermek üzere morfin benzeri etkiler üretirler. Ağrı, duyu nöronlarının uçları olan nosiseptörlerde başlar. Periferik sinir sistemi içinde bulunur. Bu birincil duyu nöronları, iletim yolu ile vücuda verilen hasara karşı yüksek eşik tepkisine sahiptir.. Endojen opioidlerin, opioid reseptörlerine bağlanarak vücudumuzda gösterdiği bir etki de belli bir miktarda acıyı kaldırabilirmemizle sonuçlanır.
Opioidler beyinde dört reseptör üzerinde etkilidirler. Bunlar ;
-Mü
-Kappa
-Sigma
-Delta opioid reseptörleridir.
Opioidlerin Reseptörler Üzerinde Etkileri :
-Mü reseptörler: solunum depresyonu, öfori, analjezi
-Kappa reseptörler : sedasyon, miyozis, analjezi, solunum depresyonu
-Sigma reseptörler:disfori, solunum merkezi uyarılması, halüsinasyon, analjezik
-Delta reseptörler: psikomimetik etkileri vardır.
Solunum mukozasında ve gastrointestinal sistemde emilimleri kolaydır.
Emilim süreleri :
Deri yolu ile 2-4 saatte
Kas içi 30-45 dakika
Nazal 10-15 dakika
Damar içi 10 dakika sonra
Ağızdan ilaç alımı 90 dakikadır.
OPİOİD TANISI
Kesin tanı hastanede koyulmaktadır.
Miyozis, hipoventilasyon ve vucütta iğne izi bulunması durumunda, naloksana cevap verme olasılığı yüksektir.
KLİNİK BELİRTİ VE BULGULAR
-Hiponatremi
-Stroke
-Hipoglisemi
-Hipotermi
-Diabetik ketoasidoz
-Hiperkalsemi
-Alkol ve madde kötüye kullanma
-Hiperosmolar non ketotik koma
-Menenjit
-Mantar zehirlenmeleri
-Subdural hematom
-Toksisite yapıcı ajanlar (organofosfat,sedatif-hipnotikler)
OPİOİDLERİN YAN ETKİLERİ
Bulantı, kusma
Baş ağrısı
Ağız kuruluğu
Solunum depresyonu
Böbrek fonksiyonlarında değişiklik, idrar retansiyonu
Deliryum gibi yan etkileri görülmektedir.
TEDAVİ
Solunum yolu açıklığına ve düzenli solunumun olmasına dikkat edilmelidir.
Solunum yolu bakımında önce balon-maske ihtiyaç halinde endotrakeal entübasyona başvurulmalıdır. Hasta sabit tutulmalıdır. Subkütan , intravenöz yada endotrakeal yolla naloksan uygulanabilir.
ESRAR
Esrar, psikoaktif yani algı ve duyularımızda değişikliklere sebep olan bir maddedir.
Hint keneviri bitkisinin tohum, yaprak ve çiçeklerinden oluşturulan tetrahidrokannabiol (TCH) esrar adını almıştır. Kenevir bitkisinin işlenmiş hali olarak bilinen bu madde hipokampusu baskılar.
Davranış bozukluklarına sebebiyet verir. Kullanımı sonucunda kronik ve akut sorunlara yol açabilir.
Pipo yada sigara gibi içilebilir veya yiyeceklerin içine karıştırılabilmektedir.
Oral kullanımda etkisi az ve yavaştır.
Esrarın emilimi 15 saniyede alveollerden gerçekleşir.
En yüksek etkisi 10-30 dakika ile başlar 1-4 saatte sonlanır.
Cannabinoid reseptörleri beyin korteksindedir.
Geçici psikotik reaksiyonlara, duygu, psikomotor, kavrama ve algıda değişikliklere sebep olur.
Benzodiazepinler ile halüsinasyonlar ve psikotik reaksiyonlar tedavi edilebilmektedir.
KOKAİN
Kokain ‘Erythroxylum coca ‘ bitkisinin doğal alkoloididir.
Koka bitkisinin yapraklarının işlenmiş halidir.
Hidrokloroid tuzlarının emilimi mukozalardan sağlanır.
Kokain, merkezi sinir sistemini etkileyen, uyuşturucu ve uyarıcı bir maddedir.
En yüksek etkisi nazal yok ile 30 dakikada başlayıp, 1-3 saat sürmektedir.
Kullanım şekli damar içine enjeksiyon ile, oral yada topikaldir.
Lokal anestezik olarak keşfedilen ilk maddedir.
Tıp alanı haricinde bu maddenin bulundurulması üretilmesi yada dağıtılması çoğu ülkede yasal değildir.
Bağımlılık etkisi olan bir maddedir.
Yüksek doz kullanımında solunum sistemini felce uğratır ve ölüme sebebiyet verir.
KOKAİNİN KARDİYOVASKÜLER ETKİLERİ
EKG bulgularında geniş kompleksli disritmiler, bradikardi , negatif inotropi, hipotansiyon görülmektedir.
Koroner arter ve aort diseksiyonu ile karşılaşılabilir.
Mykard iskemisine, myokardite ve kardiyompatiye sebep olmaktadır.
KOKAİNİN SANTRAL ETKİLERİ
Hipertansiyon
Nöbet
Diaforez
Taşikardi
Midriyazis
Beyin kanaması
TEDAVİ
Disritmi: lidokain
Nöbet: benzodiazepin
Hipertansiyon: Na nitroprussid, sedasyon
Mykardial iskemi: standart protokol uygulanır.
Hipotermi: soğutma uygulanır.
Agressif sıvı resusitasyonu verilir.
AMFETAMİN
Feniletilenamin sınıfında yer alır.
Amfetamin, sentetik bir uyarıcıdır.
Kullanımı damar içi enjeksiyon ile, oral, inhalasyon yada içe çekilme şeklindedir.
Dikkat eksikliği, narkolepsi yada hiperaktivite gibi bir çok bozuklukların tedavisinde ilaç olarak kullanıldığı için yasa dışı kullanımı en çok olan maddeler arasındadır.
En yüksek etkisine kokain gibi hızlı ulaşmaktadır.
Amfetamin ve türevlerinin etkileri 12 saat sürebilmektedir.
Katekolamin reseptörlerini direkt uyarır.
Serotonin salınımı artmaktadır.
Şizofreni gibi psikozlara neden olan yan etkilerinin yanında kullanımda bulunan kişilerde beyin kanamasıyla sıkça karşılaşılır.
TEDAVİ
Kokainin kliniği ve tedavisi ile benzerdir.
LSD (LİSERJİK ASİD DİETİLAMİD)
Claviceps purpurea mantardan elde edilen yarı sentetik bir maddedir. Seratonerjik sistemi uyarır. Psikoaktiftir . Sanrı ,halüsünasyon ve bilinç kaybına neden olur.
Bu ajanlar küçük kağıt parçalarına emdirilebilir ve daha sonra tekrar çözdürülebilmektedir.
Sıvı, küçük tablet yada küp şekere emdirilmiş formları bulunmaktadır.
Bağımlılık yapma etkisi yoktur. Fakat genelde keyif verici bir madde olarak kullanımı vardır.
En hızlı oral yolla emilir.30 dakika içerisinde sanrılar başlar ve 8-12 saat etkisini gösterebilir.
Çok az miktarda kullanımı bile kişinin kendisinden geçmesi için yeterlidir. Kişi gerçeklikten uzaklaşır ve istenmeyen sonuçlarla karşılaşılabilinir.
Çok az miktarda kullanımı bile kişinin kendisinden geçmesi için yeterlidir. Kişi gerçeklikten uzaklaşır ve istenmeyen sonuçlarla karşılaşılabilinir.
SEMPTOMLAR
Kan basıncı ve vücut ısısında yükselme
Koma
Hipertermi
Midriazis
Solunum arresti
Koagulopati
TEDAVİ
Toksikolojik rutin testlerde tespit edilemezler.
Sempatomimetik etki yada ajitasyon durumunda benzodiazepinler yada haloperidol kullanılabilir.
Psikotik semptomlarda ve paranoid durumlarda hastaneye kabul edilmelidir.
YAZAR: SEDEF HİLAL AKPINAR
KAYNAKÇA
- https://www.acilcalisanlari.com/opioid-zehirlenmesi-aha-2020.html
-http://e-kutuphane.teb.org.tr/pdf/eczaciodasiyayinlari/aneljezikle/5.pdf
-Lewis S Nelson, Opioids, In: Goldfrank LR, Flomenbaum NE, Lewin NA, Weisman RS,
Howland MA, Hoffman RS, eds. Goldfrank’s Toxicologic Emergencies, 7th edition, USA,
The McGraw-Hill Companies, 2002:975-993.
- Judd E Hollander, Robert S Hoffman, Cocaine, In: Goldfrank LR, Flomenbaum NE, Lewin
NA, Weisman RS, Howland MA, Hoffman RS, eds. Goldfrank’s Toxicologic Emergencies,
7th edition, USA, The McGraw-Hill Companies, 2002:1071-1084.
- William K Chiang, Amphetamines, In: Goldfrank LR, Flomenbaum NE, Lewin NA,
Weisman RS, HowlandMA, Hoffman RS, eds. Goldfrank’s Toxicologic Emergencies, 7th
edition, USA, The McGraw-Hill Companies, 2002:1091-1100.
-Jeffrey R Tucker, Robert P Ferm, Lysergic Acid Dietylamide and other Hallucinogens. In:
Goldfrank LR, Flomenbaum NE, Lewin NA, Weisman RS, HowlandMA, Hoffman RS,
eds. Goldfrank’s Toxicologic Emergencies, 7th edition, USA, The McGraw-Hill
Companies, 2002:1111-1117.
- Edward J Otten, Marijuana, In: Goldfrank LR, Flomenbaum NE, Lewin NA, Weisman RS,
Howland MA, Hoffman RS, eds. Goldfrank’s Toxicologic Emergencies, 7th edition, USA,
The McGraw-Hill Companies, 2002:1122-1124.
- Everett Stephens, Toxicity, Narcotics, From URL;www.emedicine.com-2005
- Suzanne Doyon, Opioids, In:Tintinalli JE, Kelen GD, Stapczynski JS EmergencyMedicine:
A Comprehensive Study Guide, 6th Edition, New York, NY: McGraw-Hill 2004:1071-1075
-Jeanmarie Perrone, Robert S Hoffman, Cocaine, Amphetamines, Caffeine and Nicotine,
In:Tintinalli JE, Kelen GD, Stapczynski JS Emergency Medicine: A Comprehensive Study
Guide, 6th Edition, New York, NY: McGraw-Hill 2004:1075-1085.
- http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/KxIwwDQLCQKJ.pdf
- https://www.acilci.net/denizbasi-kokain-zehirlenmesi-ve-intravenoz-lipid-emulsiyon-tedavisi/
http://acibadem.dergisi.org/uploads/pdf/pdf_AUD_431.pdf#:~:text=%C3%9Clkemizde%20yap%C4%B1lan%20bir%20%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fmada%20(n,5)d%C4%B1r%20(11).